Het werk  La mariée mise à nu par ses célibataires, même (beter bekend als Large Glass) van Duchamp bestaat uit twee stukken glas die op elkaar gezet zijn. Het bovenste deel, het bruid-domein, bevat een eenzame bruidfiguur die verbonden is met een wolk-achtige structuur. In het onderste deel bevinden zich negen vrijgezellen (door Duchamp aangeduid als moules mâlic). De bruid bestaat uit monochrome geometrische figuren met tentakels, terwijl de vrijgezellen (of eigenlijk alleen hun jassen) veel warmere, rondere vormen hebben. De vrijgezellen staan via een complexe constructie met elkaar en met de bruid in de bovenste helft in verbinding; een constructie de vrijgezellenmachine (machine célibataire) wordt genoemd.Hoewel Duchamp geen enkele aanspraak doet op de technische haalbaarheid van zijn vrijgezellenmachine, laat hij deze wel vergezeld gaan van een complexe instructieset: The Green Box. Sterker nog: de vrijgezellenmachine kan niet functioneren zonder deze instructieset, net zo min als je iets aan een schaakbord hebt zonder de regels van het schaakspel (Duchamp was zelf een fervent schaker), of een computer iets doet zonder een stuk programmacode.

De vrijgezellenmachine als hardware en The Green Box als software: kan dat ons iets leren over het programmeren van computers? Tijdens een schaakcongres in Wenen in 1952 maakt Duchamp melding van twee esthetische genotsmomenten: een eerste wanneer je een schets bedenkt van posities en zetten en een tweede wanneer je deze posities en zetten daadwerkelijk op het bord uitvoert (in Strouhal 1994, p.19). Op eenzelfde manier kent elke programmeur enerzijds het genot van het creatieve moment van het bedenken van een oplossing voor een probleem en anderzijds de voldoening die het geeft wanneer dit idee het probleem daadwerkelijk oplost.

De vrijgezellen in Large Glass krijgen op geen enkele manier fysiek contact met de bruid: hun lust blijft onvervuld omdat deze louter technologisch wordt overgedragen. De manier waarop deze overdracht plaatsvindt, wordt beschreven in The Green Box. De enige manier om hun lust te kunnen botvieren is door deze instructies nauwgezet te volgen en zich over te geven aan de eisen die door deze techniek aan hen gesteld worden. Het probleem is dat deze instructieset net zo ingewikkeld is als het apparaat dat het moet beschrijven.

De frustratie van de vrijgezellen in Large Glass laat zich vergelijken met de frustratie die we ervaren wanneer we in het dagelijks leven te maken krijgen met complexe apparaten. Deze apparaten met hun te grote handleidingen dwingen ons om ons te richten naar de eisen die het apparaat in kwestie aan ons stelt, of om ons te verlaten op de experts in kwestie (Cooper 2004). In beide gevallen raken we gefrustreerd omdat het werk dat we proberen uit te voeren niet voldoende eenvoudig kunnen doen. Net als de vrijgezellen missen we direct contact met de bruid die de voltooiing van onze werkzaamheden zou moeten vormen.

De laatste vijf tot tien jaar zien we echter een verandering in deze situatie. Complexe apparaten zoals de iPad worden geleverd zonder handleiding en software die onduidelijk is wordt verfoeid of geweerd. Zoals Heidegger al heeft geanalyseerd vertoont de meeste techniek de neiging onmiddellijkheid en onzichtbaarheid te worden; een tendens die we eveneens in het werk van Duchamp kunnen waarnemen. Zijn laatste beeldende werk, Étant donnés, betreft een tableau dat als het ware door een sleutelgat bekeken dient te worden hetgeen een driedimensionaal beeld van een voluptueuze vrouw oplevert. In plaats van een technologisch gemedieerd beeld dat begrepen dient te worden door middel van de complexe handleiding in The Green Box, kijken we naar een perfect illusoir beeld dat verder geen enkele tekstuele toelichting behoeft: het sorteert een onmiddellijk effect.

Desondanks blijft ook de dame van Étant donnés net zo onbereikbaar als de bruid uit Large Glass. Zij vormt een perfecte illusie zonder dat het mogelijk is haar fysiek te benaderen. Hetzelfde geldt voor de virtuele wereld die tot ons komt via de diversiteit aan beeldschermen in ons dagelijks leven: zolang we vast blijven houden aan het visuele is het effect van deze wereld direct en onmiddellijk, maar tegelijkertijd ver weg en onaanraakbaar. In die zin zijn de ons omringende apparaten niet veel beter dan de vrijgezellenmachine.

Verder lezen
Cooper, A. (2004), The Inmates are Running the Asylum: Why High-tech Products Drive Us Crazy and How to Restore the Sanity. Indianapolis,IN: Sam’s Publishing House.

Daniels, D. (2007), Duchamp:Interface:Turing: A Hypothetical Encounter between the Bachelor Machine and the Universal Machine. In: Grau, O, MediaArtHistories. Boston, Mass:MIT Press.

Strouhal, E. (1994). Duchamps Spiel. Wien:Sonderzahl.